Drukuj Eksport do pliku (MS Word)
Nazwa przedmiotu:
Rekultywacja i zagospodarowanie obszarów zdegradowanych
Koordynator przedmiotu:
prof. dr hab. Alina Maciejewska, mgr inż. Łukasz Kuzak
Status przedmiotu:
Obowiązkowy
Poziom kształcenia:
Studia I stopnia
Program:
Gospodarka Przestrzenna
Grupa przedmiotów:
Obowiązkowe
Kod przedmiotu:
GP.SIS704
Semestr nominalny:
6 / rok ak. 2021/2022
Liczba punktów ECTS:
5
Liczba godzin pracy studenta związanych z osiągnięciem efektów uczenia się:
1. Liczba godzin kontaktowych – 65 godzin, w tym: a) obecność na wykładach - 30 godzin b) obecność na zajęciach projektowych - 30 godzin c) udział w konsultacjach związanych z realizacją projektu - 5 godzin 2. Praca własna studenta – 60 godzin, w tym: a) przygotowanie do zajęć projektowych - 14 godzin b) dokończenie (w domu) sprawozdań z zajęć projektowych - 14 godzin c) realizacja zadań projektowych - 12 godzin d) przygotowanie do zaliczenia - 20 godzin Łączny nakład pracy studenta wynosi 125 godzin, co odpowiada 5 punktom ECTS.
Liczba punktów ECTS na zajęciach wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich:
2,5 pkt. ECTS - liczba godzin kontaktowych 62, w tym: a) obecność na wykładach - 30 godzin b) obecność na zajęciach projektowych - 30 godzin c) udział w konsultacjach związanych z realizacją projektu - 5 godzin
Język prowadzenia zajęć:
polski
Liczba punktów ECTS, którą student uzyskuje w ramach zajęć o charakterze praktycznym:
3 pkt. ECTS - 75 godzin, w tym: a) obecność na zajęciach projektowych - 30 godzin b) udział w konsultacjach związanych z realizacją projektu - 5 godzin c) przygotowanie do zajęć projektowych - 14 godzin d) dokończenie (w domu) sprawozdań z zajęć projektowych - 14 godzin e) realizacja zadań projektowych - 12 godzin
Formy zajęć i ich wymiar w semestrze:
  • Wykład30h
  • Ćwiczenia0h
  • Laboratorium0h
  • Projekt30h
  • Lekcje komputerowe0h
Wymagania wstępne:
Podstawowa wiedza z zakresu ochrony środowiska oraz gleboznawstwa.
Limit liczby studentów:
60
Cel przedmiotu:
Zapoznanie się z metodami rekultywacji obszarów zdegradowanych.
Treści kształcenia:
WYKŁAD 1. Wprowadzenie do wykładu, program, literatura, warunki zaliczenia. 2. Uzasadnienie potrzeb rekultywacji obszarów zdegradowanych w kontekście racjonalnego zagospodarowania przestrzeni. • Przestrzenne rozmieszczenie obszarów wymagających rekultywacji. Stan zagospodarowania zrekultywowanych obszarów. Kierunki zagospodarowania obszarów zrekultywowanych na podstawie literatury, danych GUS-u i wybranych przykładów. Skutki braku rekultywacji terenów zdegradowanych dla społeczności lokalnych. 3. Podstawy prawne rekultywacji. • Ważniejsze zapisy w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. • Ustawy, które dotyczą regulacji prawnych w zakresie rekultywacji: - Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity z 2008 r. Dz.U. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity z 2004 r. Dz.U. Nr 121, poz. 1266 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity z 2011 r. Dz.U. Nr 163, poz. 981 z późn. zm.); - Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (tekst jednol. z 2007 r. Dz.U. Nr 75, poz. 493); - Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jednolity z 2013 r. Dz.U. poz. 21); - Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz.U. Nr 138, poz. 865); - Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz.U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.). • Ustawy związane pośrednio z działalnością górniczą, nawiązujące do gospodarowania przestrzenią: - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity z 1994 r. Dz.U. Nr 89, poz. 414), - Ustawa 7 dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jednolity z 1991 r. Dz.U. Nr 101, poz. 444), - Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity z 2003 r. Dz.U. Nr 162, poz. 1568). • Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi: - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 września 2016 r. w sprawie sposobu prowadzenia oceny zanieczyszczenia powierzchni ziemi (Dz.U. 2016 poz. 1395) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 maja 2015 r. w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U. 2015 poz. 796) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2019 r. w sprawie kryteriów oceny wystąpienia szkody w środowisku (Dz.U. 2019 poz. 1383) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 kwietnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących projektów zagospodarowania złóż (Dz.U. 2012 poz. 511) - Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz.U. Nr 118, poz. 1233) - Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 lipca 2015 r. w sprawie dokumentacji geologiczno-inwestycyjnej złoża węglowodorów (Dz.U. 2015 poz. 968) 4. Rekultywacja i jej znaczenie w racjonalnym gospodarowaniu przestrzenią ze szczególnym uwzględnieniem środowiska glebowego. • Główne przyczyny i skutki degradacji środowiska przyrodniczego jako ważny element destrukcji przestrzeni geograficznej i poważny element ograniczający zrównoważony rozwój gospodarczy. • Przyczyny, skutki i rodzaje degradacji gleb: geomechaniczna (procesy erozji wodnej i powietrznej, procesy pustynnienia i stepowienia, ruchy masowe); hydrologiczna (procesy osuszenia i zawodnienia); chemiczna (zakwaszenie, alkalizacja, zasolenie, metale ciężkie, substancje organiczne); biologiczna (skażenie bakteriami, zmęczenie gleb). 5. Ogólne zasady i metody rekultywacji obszarów zdegradowanych i wybór kierunku zagospodarowania. • Fazy (metody) rekultywacji. Faza przygotowawcza; faza rekultywacji technicznej; faza rekultywacji biologicznej. • Rola roślinności w procesie rekultywacji. • Kryteria wyboru kierunków zagospodarowania. 6. Rekultywacja i zagospodarowanie obszarów zdegradowanych przez górnictwo odkrywkowe • Specyfika eksploatacji odkrywkowej. • Rodzaje surowców eksploatowanych metodą odkrywkową i ich przestrzenne rozmieszczenie (węgiel brunatny, siarka, surowce skalne). • Skutki eksploatacji odkrywkowej dla środowiska, gospodarki oraz organizmów żywych, w tym w szczególności organizmu człowieka. • Metody rekultywacji i kierunki zagospodarowania obszarów pogórniczych na terenach górnictwa odkrywkowego. 7. Rekultywacja i zagospodarowanie obszarów zdegradowanych w wyniku eksploatacji podziemnej. • Specyfika eksploatacji podziemnej, w tym: eksploatacja węgla kamiennego, rud metali oraz przestrzenne rozmieszczenie tej eksploatacji. • Skutki ekologiczne i gospodarcze na obszarach objętych górnictwem głębinowym. • Metody rekultywacji i kierunki zagospodarowania obszarów objętych górnictwem podziemnym. 8. Rekultywacja i zagospodarowanie obszarów zdegradowanych przez górnictwo otworowe. • Specyfika eksploatacji otworowej i przestrzenne rozmieszczenie na obszarze Polski (otworowa eksploatacja siarki, ropy naftowej, gazu ziemnego) oraz skutki dla środowiska przyrodniczego i społeczności lokalnej. • Metody rekultywacji oraz kierunki zagospodarowania obszarów objętych górnictwem otworowym. 9. Rekultywacja i zagospodarowanie odpadów energetyki węglowej. • Rodzaje odpadów oraz skutki ich składowania. • Metody rekultywacji hałd oraz sposoby zagospodarowania składowisk. 10. Rekultywacja obszarów zanieczyszczonych chemicznie. • Skutki degradacji chemicznej i metody ograniczenia negatywnego oddziaływania na otaczającą przestrzeń, w szczególności przestrzeń biologicznie czynną. • Metody neutralizacji gleb zakwaszonych. • Metody remediacji gleb zasolonych, zanieczyszczonych metalami ciężkimi i związkami organicznymi. • Biologiczne metody remediacji gleb – bioremediacja i fitoremediacja (rizofiltracja, rizodegradacja, fitodegradacja, fitostabilizacja, fitowolatilizacja, fitoekstrakcja). • Wady i zalety fitoekstrakcji oraz dopuszczalne zawartości metali ciężkich (pierwiastków śladowych) w glebach. 11. Rola materii organicznej w glebach jako ważny element w procesie rekultywacji. ĆWICZENIA PROJEKTOWE Ćwiczenia projektowe są realizowane na podstawie wykonania trzech projektów. Projekt nr 1 – Przygotowanie wniosku o wyrażenie zgody na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele inwestycji górniczej na wybranym fragmencie gminy. Wniosek należy przygotować zgodnie z wytycznymi dotyczącymi rekultywacji oraz obowiązującymi zapisami ustawowymi (niezbędna wiedza z zakresu procesu rekultywacji oraz obowiązującej procedury zawartej w przepisach prawnych). Projekt nr 2 – Opracowanie projektu rekultywacji i zagospodarowania wybranego terenu objętego górnictwem odkrywkowym. Opracowanie powinno uwzględniać fazy rekultywacji i uzasadnić wybór kierunku zagospodarowania zrekultywowanego obszaru. Projekt nr 3 – Prezentacja i ocena rekultywacji i kierunku zagospodarowania obszaru pogórniczego na wybranych przykładach z Polski i zagranicy. Realizacja projektu wymaga przeprowadzenia studium przypadków przeprowadzonej rekultywacji za granicą oraz sporządzenia dokumentacji wraz dokonaną oceną jakości i skuteczności tej rekultywacji. Integralną częścią przedmiotu jest wyjazd terenowy do Kopalni Węgla Brunatnego w Bełchatowie lub Kopalni Węgla Brunatnego „Konin” na zrekultywowane i zagospodarowane obszary pogórnicze oraz sporządzenie dokumentacji z tego wyjazdu w zespołach projektowych i przedłożenie prowadzącemu do zaliczenia. W przypadku niesprzyjającej sytuacji pandemicznej wyjazd terenowy odbędzie się w formie online.
Metody oceny:
Forma zaliczenia wykładów - dwa kolokwia pisemne Forma zaliczenia ćwiczeń - wykonanie zadań projektowych Warunki zaliczenia przedmiotu: • Pozytywny wynik z dwóch kolokwiów pisemnych z wykładu • Pozytywne zaliczenie ćwiczeń • Obecność na wyjeździe terenowym do kopalni węgla brunatnego (jeśli się odbędzie) Ocena końcowa wystawiana na podstawie średniej ocen z ćwiczeń i wykładów. Oceny wystawiane są według zasady: 5,0 - pięć (4,76 – 5,0), 4,5 - cztery i pół (4,26 - 4,74), 4,0 - cztery (3,76 - 4,25), 3,5 - trzy i pół (3,26 - 3,75), 3,0 - trzy (3,0 - 3,25).
Egzamin:
nie
Literatura:
1. Karczewska A., 2008, Ochrona gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych, Wyd. UP we Wrocławiu. 2. Siuta J., 1998, Rekultywacja gruntów – Poradnik, Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa. 3. Kasztelewicz Z., 2010, Rekultywacja terenów pogórniczych w polskich kopalniach odkrywkowych, Wydawnictwo AGH, Kraków. 4. Cymerman R., Marcinkowska I., 2010, Techniczne i przestrzenne aspekty rekultywacji gruntów, Wyd. UWM, Olsztyn. 5. Czasopismo Elements, 2010, vol. 6, no. 6 6. Maciejewska A., 2000, Rekultywacja i ochrona środowiska w górnictwie odkrywkowym. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa. 7. Krzaklewski W., 1990, Analiza działalności rekultywacyjnej na terenach pogórniczych w głównych gałęziach przemysłu wydobywczego w Polsce, Wyd. SGGW–AR, Warszawa. 8. Maciak F., 1996, Ochrona i rekultywacja środowiska, Wyd. SGGW, Warszawa. 9. Strzyszcz Z., Harabin Z., 2004, Rekultywacja i biologiczne zagospodarowanie odpadów górnictwa węgla kamiennego ze szczególnym uwzględnieniem centralnych zwałowisk, Prace i Studia, 61, IPIŚ PAN, Zabrze. 10. Baran S., Turski R., 1996, Degradacja, ochrona i rekultywacja gleb, Wyd. AR w Lublinie. 11. Gołda T., 2005, Rekultywacja, Skrypty Uczelniane AGH, Kraków. 12. Greinert H., Greinert A., 1999, Ochrona i rekultywacja środowiska glebowego, Wyd. Politechniki Zielonogórskiej.
Witryna www przedmiotu:
-
Uwagi:

Efekty uczenia się

Profil ogólnoakademicki - wiedza

Efekt GP.SIS704_W1
zna procedury prawne i techniki związane z rekultywacją obszarów zdegradowanych
Weryfikacja: zaliczenie kolokwium
Powiązane efekty kierunkowe: K_W27_SR
Powiązane efekty obszarowe: T1A_W03, T1A_W07
Efekt GP.SIS704_W2
ma wiedzę na temat procesów degradacji ze szczególnym uwzględnieniem gleb
Weryfikacja: zaliczenie kolokwium
Powiązane efekty kierunkowe: K_W27_SR
Powiązane efekty obszarowe: T1A_W03, T1A_W07
Efekt GP.SIS704_W3
zna ogólne zasady i metody rekultywacji obszarów zdegradowanych przez górnictwo podziemne, otworowe, odkrywkowe oraz obszarów zanieczyszczonych chemicznie
Weryfikacja: zaliczenie kolokwium
Powiązane efekty kierunkowe: K_W27_SR
Powiązane efekty obszarowe: T1A_W03, T1A_W07

Profil ogólnoakademicki - umiejętności

Efekt GP.SIS704_U1
potrafi pozyskiwać informacje z literatury, baz danych i innych źródeł; potrafi integrować uzyskane informacje, dokonywać ich interpretacji, a także wyciągać wnioski oraz formułować i uzasadniać opinie w zakresie rekultywacji i zagospodarowania obszarów zdegradowanych
Weryfikacja: wykonanie projektu rekultywacji wybranego obszaru zdegradowanego
Powiązane efekty kierunkowe: K_U01
Powiązane efekty obszarowe: T1A_U01
Efekt GP.SIS704_U2
potrafi pracować indywidualnie i w zespole; umie oszacować czas potrzebny na realizację zleconego zadania; potrafi opracować i zrealizować harmonogram prac zapewniający dotrzymanie terminów
Weryfikacja: zaliczenie kolejnych etapów pracy oraz obrona projektu w wyznaczonym terminie
Powiązane efekty kierunkowe: K_U02
Powiązane efekty obszarowe: T1A_U02
Efekt GP.SIS704_U3
potrafi opracować dokumentację dotyczącą wykonania projektu rekultywacji obszaru zdegradowanego i przygotować tekst zawierający omówienie wyników realizacji tego zadania
Weryfikacja: wykonanie i obrona projektu
Powiązane efekty kierunkowe: K_U03
Powiązane efekty obszarowe: T1A_U03
Efekt GP.SIS704_U4
posiada umiejętność pracy z ustawami, rozporządzeniami i aktami prawa miejscowego potrzebnych do przeprowadzenia procesu rekultywacji
Weryfikacja: przygotowanie wniosku o wyrażenie zgody na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele inwestycji górniczej wraz z wytycznymi dotyczącymi rekultywacji
Powiązane efekty kierunkowe: K_U13
Powiązane efekty obszarowe: S1A_U05

Profil ogólnoakademicki - kompetencje społeczne

Efekt GP.SIS704_K1
rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się wynikającą między innymi z dynamicznym rozwojem metod rekultywacji
Weryfikacja: obrona projektu
Powiązane efekty kierunkowe: K_K01
Powiązane efekty obszarowe: T1A_K01
Efekt GP.SIS704_K2
ma świadomość ważności i rozumie pozatechniczne aspekty i skutki działalności górniczej i jej wpływ na środowisko
Weryfikacja: obrona projektu
Powiązane efekty kierunkowe: K_K02
Powiązane efekty obszarowe: T1A_K02
Efekt GP.SIS704_K3
potrafi nawiązać kontakt z różnymi specjalistami z zakresu rekultywacji i zagospodarowania obszarów zdegradowanych
Weryfikacja: wyjazd studialny
Powiązane efekty kierunkowe: K_K06
Powiązane efekty obszarowe: T1A_K01
Efekt GP.SIS704_K4
potrafi nawiązać kontakt z różnymi specjalistami pracującymi dla gospodarki przestrzennej
Weryfikacja: przygotowanie wniosku o wyrażenie zgody na przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele inwestycji
Powiązane efekty kierunkowe: K_K06
Powiązane efekty obszarowe: T1A_K01